Eshak Nubiyada (Afrikaning Nil daryosi bo’yidagi hudud) taxminan 5-7 ming yil oldin xonakilashtirilgan. Eshak xonakilashtirilgan oxirgi tuyoqli sutemizuvchilardan biri bo’lgan deb ishoniladi. Afrikadan eshak Osiyoga, keyin esa Yevropaga tarqaldi. Yangi dunyoga uni Kristofer Kolumb ikkinchi sayohati paytida olib kelgan.
Uy hayvoniga aylantirilgandan beri eshaklar ishchi hayvonlar sifatida: qishloq xo’jaligida va transportda chorvachilikda, minishda, maydalashda, xirmonda, suv ko’tarishda va boshqa ishlarda ishlatilgan. Bugungi kunda dunyoda 40 milliondan ortiq eshak mavjud bo’lib, ularning aksariyati kam rivojlangan mamlakatlarda ishchi hayvonlar sifatida ishlatiladi, bu qishloq xo’jaligining inson mehnatidan keyin eng arzon shakli hisoblanadi. Rivojlangan mamlakatlarda eshaklardan uy hayvonlari sifatida, eshak minishda, qoʻylarni qoʻriqlashda, xachir boqishda foydalaniladi. Ular, shuningdek, ba’zan sog’ib olinadi yoki go’sht uchun yetishtiriladi.
Eshaklar o’jarligi bilan mashhur, ammo hayvonlarning xulq-atvori mutaxassislari bu xususiyatni o’zini himoya qilishning kuchli tuyg’usi bilan bog’lashadi. Eshak xavfli deb hisoblagan ishni qilishga majburlanmaydi yoki qo’rqitmaydi, lekin siz hayvonning ishonchini qozonganingizdan so’ng, u sodiq hamroh, qattiq va ishonchli ishchi bo’lishi mumkin. Odatda eshaklar do’stona, o’ynoqi va o’rganishga intiladigan aqlli hayvonlar ekanligiga ishonishadi.
Etnoekolog, tuyachi va kam uglerodli chorvachilik boʻyicha mutaxassis doktor Abdul Roziq Kakar ilk bor eshak kunini nishonlash gʻoyasini 2010-yilda Pokistonda doktorlik ilmiy izlanishlari uchun tuyalar bilan ishlagan vaqtida oʻylab topgan. Bir payt u eshaklar tuyalardan ko’ra quruq iqlim va og’ir mehnat sharoitlariga ko’proq mehnatkash va bardoshli ekanligini tushundi va bu ajoyib hayvonlarni tan olishga loyiq deb qaror qildi.
8-may sanasini janubiy afrikalik Peta Jons taklif qilgan, u eshaklarni doktor Raziq kabi yaxshi ko‘rar va uning tashabbusini chin dildan qo‘llab-quvvatlagan. U buni tanladi, chunki 8-may Xalqaro mehnat kunidan roppa-rosa bir hafta o‘tib, dunyoning ko‘p joylarida eshaklardan ishchi hayvonlar sifatida foydalaniladi. Biroq, faqat 2018-yilga kelib, Butunjahon eshaklar kuni ijtimoiy tarmoqlar tufayli keng tarqaldi va dunyoning turli burchaklarida har yili nishonlanadigan tadbirga aylandi.
Butunjahon eshaklar kunining asosiy maqsadi eshaklarning ahamiyatini ta’kidlash va eshaklarga nisbatan shafqatsizlikdan xabardorlikni oshirishdir.